TARİH

Koyulhisar, Sivas´ın Karadeniz iklim ve coğrafi bölgesine düşen ve ilin en kuzeyinde bulunan ilçesidir.

1923 yılından 1933 yılına kadar il olan Şebinkarahisar’a bağlı bir ilçeydi. Vilayetlerin yeniden düzenlenmesi için yapılan çalışmalar neticesinde birçok il ilçe haline getirilmiş, bu arada Şebinkarahisar'ın da 20 Mayıs 1933 tarih ve 2197 sayılı kanunla ilçe haline getirilmesiyle, bu tarihten sonra Koyulhisar, Sivas’a bağlanmıştır. Yerli halkın önemli bir bölümü civardaki diğer ilçelerde olduğu gibi Türkmen, Çepnilerdendir.

Koyulhisar; sırtını Dumanlı (Duman Baba, Hacı Bektaş Veli''nin Müridi) dağına verirken, fay hattı olarak bilinen Kelkit ırmağına ayaklarını uzatmıştır. Sırtını verdiği dağ yamacındaki botanik yapı tamamen Karadeniz bölgesinin bitki yapısına uyarken, toprağının çok killi olması ve bölgenin dik yamaç yapısı nedeni ile sık sık heyelanlar meydana gelmekte, hatta bunlar afet bölgesi olarak tanımlanmaktadırlar.

Orman ve tabii güzellikleri ile çok zengin olmakla birlikte tarihi kalıntılarla ve geçmişle ilgili bulgular ve kayıtlar ise çok zayıftır. İlçe içinde bir anıt ve cami kalıntıları dışında kayda değer bir şey bulunmamaktadır.

Eğriçimen Yaylası'nda ve çevresinde paleontolojik zamandan (kireçli zaman ve sonrası) kalma deniz yaratıkları fosilleri bulunabilmektedir.

1939 Erzincan depremi ve etkisi: Erzincan'da 26-27 Aralık 1939''da meydana gelen ve 52,5 saniye süren büyük depremde, Koyulhisar'da taş taş üstünde kalmamıştır. Sabaha karşı saat 2.00 sıralarında olan bu 7,9 (MS=7,9) büyüklüğündeki depremde Erzincan ve çevresinde 116.720 konut yıkılmış, 32.962 kişi hayatını kaybetmiştir. Koyulhisar, deprem sonrası yer değiştirerek yeniden yapılanmıştır.

EKONOMİ

Geçimini ormancılık, hayvancılık ve tarımla yaparken, sanayileşme ise bulunduğu coğrafi durum ve tipik kente göç etme sebebi ile gelişememiştir.

İlçede orman işletmesi bulunmaktadır. Çarşı esnafı ise ilçenin genel ihtiyaçlarını karşılayabilecek durumdadır. Bir banka şubesi yanında, telekomünikasyon, kırtasiye, arzuhalci, postane vs. yanında benzin istasyonu ve servis noktaları da bulunmaktadır.

Çevre arazide altın maden araştırma yapıldığı ve "eldorado gold" adlı yabancı bir şirket tarafından da etüt çalışmaları planlandığı belirlenmiştir.

COĞRAFİ DURUM

Koyulhisar ilçesi İç Anadolu bölgesinin kuzeydoğusunda, batıdan doğuya doğru uzanan Kelkit Vadisi üzerinde Iğdır Dağı eteklerinde kurulu Sivas İline bağlı bir ilçedir. Doğusunda Suşehri, batısında Reşadiye, güneyinde Zara-Doğanşar, kuzeyinde Mesudiye, kuzeydoğusunda Şebinkarahisar ilçeleri bulunmaktadır. İlçe merkezi Sivas iline 180 km. uzaklıkta, ortalama yükseltisi 850 m. olup yüzölçümü 946 km2’dir. 2000 yılı nüfus sayımına göre ilçemizin 5706 merkez, 19228 köy nüfusu olmak üzere toplam nüfusu 24934’tür.

İlçemiz, vadi içerisinde kurulmuş, kuzeyden ve güneyden 1500 metreden fazla yükseltisi olan sıradağlarla çevrilidir. Bu dağlar duvar görünümünde, geçit vermeyen kıvrımlar şeklindedir.

İlçenin iklimi; Karadeniz Bölgesinin ılıman ve İç Anadolu Bölgesinin karasal iklimi arasında geçiş özelliği göstermektedir. Karadeniz İkliminin karakteristiğini daha fazla taşımakta olup bunu çam, köknar, gürgen ve meşeliklerle kaplı orman örtüsü özellikleri yansıtmaktadır.

TURİZM

İlçe doğal turistik kaynaklarıyla ve orman örtüsü çeşitliliğiyle dikkate değerdir. Geçmişten günümüze var olan bu potansiyel turizmde, tanıma-tanıtma-değerlendirme kapsamına alınmadığından dolayı hak ettiği yeri bulamamıştır. Çam, gürgen, meşe ve köknar ağaçlarıyla bezenmiş olan orman üniteleri ilçemiz açısından en önemli doğal cazibe unsurudur. Ormanların sadece görünüm açısından değil, aynı zamanda sağlık turizmi açısından da öneminin büyüktür.

Büyük çoğunluğu çam ormanları ile kaplı olan ilçemizde Tekke deresinin kuzey yamaçları ile Dumanlıca yaylasının kuzey yamaçlarına kadar genelde çam ve köknar ormanları, vadinin güneyinde Gölcük yaylasından batı yükseltisine doğru çam ormanları ile kaplıdır. Yer yer gürgen ve meşeliklere de rastlanmaktadır. Bu kadar çeşitliliği bünyesinde barındıran ilçemiz orman örtüsü ile çoğu yerleşim merkezinde bulunmayan yeşil bir görünüme sahiptir.

Bir diğer turistik kaynak ilçeyi çevreleyen dağlardır. Dağlar temiz hava, dağa tırmanma sporu, yamaç paraşütü ve kayak turizmi gibi fonksiyonlarıyla değerlendirilen doğal merkezlerdir.  Koyulhisar ilçesi de bu tür konulara ilgisi olan kişilerin zamanlarını geçirebilmeleri için gerekli ortamları bulabilecekleri bir yerdir.

İlçede yayla turizmi diğer bir doğal çekicilik olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaylacılık iki açıdan düşünülmekte olup, biri klasik yaylacılık, diğeri ise rekreasyonel faaliyetlere yönelik yaylacılıktır. Doğal güzellikleri ile dikkat çeken ilçede organize bir turizm faaliyeti bulunmamakla beraber sahip olduğu 48 yayla ile yayla turizmine yönelik büyük bir potansiyele sahiptir. İlçe il merkezine uzak olmasından dolayı turizm karakteri açısından Sivas’tan farklılık göstermektedir. Bu yönüyle ilçemiz Karadeniz turizm fonksiyonu ile bağdaşır niteliktedir.

Eğriçimen Yaylası: Eğriçimen yaylası ilçe merkezine 17 km. uzaklıktadır. Yayla ormanlar arasında güney batıdan kuzey batıya doğru uzanan bir vadinin içerisindedir. Vadinin yamaçları çam ormanları ile kaplıdır. Şaşalağan Boğazı ile Yedigözelerden çıkan kaynaklar yayla içerisindeki kaynaklarla birleşerek bir akarsu oluşturmaktadır. Bu derenin yayla içerisinde büklümler çizerek akmasından ve derenin etrafının çayırlık oluşundan ötürü yaylaya “Eğriçimen” adı verilmiştir.

Eğriçimen yaylası en az beş yüz yıllık bir yayladır. Buz gibi suyu, oksijeni bol havası ve alt yapısının büyük bir bölümünün tamamlanmış olması, buraya çağdaş yayla görünümü kazandırmaktadır. Yaylanın Yedigözeler tepesinde rakım 1800 metre olup, bu tepeden Kelkit Vadisi görülmektedir. 1980’li yılların başından itibaren yaylada turizm fonksiyonu önem kazanmaya başlamış ve Koyulhisar ilçe merkezinin dışında yaşamakla birlikte, Koyulhisar ilçe merkezi nüfusuna kayıtlı olan çok sayıda aile yaylada modern konut yaptırarak rekreasyon hareketine katılmıştır. Turizm fonksiyonunun önem kazanmasında öncelikle nostaljik duygular etkili olmuştur.

Daha önce Koyulhisar’da yaşayıp başta İstanbul olmak üzere ilçe dışına göç etmiş aileler, geçmişe duyulan özlemin bir sonucu olarak yaz aylarında yaylaya gelerek yılın 4-5 ayını burada geçirmeyi tercih etmiştir. Konaklama tesisleri, lokanta ve diğer turistik sosyal tesisler yerleşim alanının güneybatısındaki çam ormanı içerisine kurulmuştur. Belediye hizmetlerinin verildiği tesisler ile bakkal, fırın, manav ve kasap gibi ticarethaneler yayla içerisindedir. Yaylanın kuzeybatısında ise turizm mevsimi boyunca futbol ve voleybol gibi çeşitli sportif faaliyetlerin yapıldığı spor tesisleri yer alır.

Sarıçiçek Yaylası: Sarıçiçek yaylası, ilçe merkezinin güneyinde, ilçeye 17 km. uzaklıkta, Boyalı köyü ve Ortaseki köyünün ortak yaylasıdır. Yayla, ismini bünyesinde bulundurduğu çiçeklerden almıştır. Yayla içerisinde renkli balıkların bulunduğu göl ve soğuk su pınarları bulunmaktadır. Çam ormanlarının hâkim olduğu bu bölgenin temiz havasının yanında manzarası da çok hoş ve geniştir.

Arpacık Yaylası: İlçe merkezinin kuzeyinde 22 km. uzaklıkta, etrafı çam ormanları ile çevrilidir. Bol oksijenli tertemiz havasının yanında soğuk sularında tabii olarak alabalık mevcuttur. Taşpınar, Kadife ve Hacıilyas köylerimizin ortaklaşa kullandığı bu yayla kış turizmine de son derece müsaittir.

Kengercik Yaylası: İlçe merkezinin kuzeydoğusunda 25 km. uzaklıkta bir yayladır. Günümüze kadar özelliklerini kaybetmeyen tek yayladır. Soğuk suların, tüten dumanların mevcut olduğu, Kengercik yaylası, Arpacık yaylasına 3 km. uzaklıkta olup İkizyaka ve Kadife Akbulut Mahallesinin ortaklaşa kullandığı yayladır. Topalan yaylası, Koşoluk yaylası, Kalınpınar yaylası ve Başyayla ve buna benzer birçok yayla sıralanabilir.

Mesire Yerleri: Tekke Deresi, Ayran Pınar, Ağyol, Çakıl, Bedreşin Göze, Çığrık Kapı, Yedi Gözeler, Başalan Ayşem Çeşmesi, Başalan Boğaz, Millet Bahçesi, Zapçıoğlu Pınar, Kebap Gözesi, Kengercik Çevresi, Tekke Deresi Soğuk Su, Uzun Çayır, Baldıran, Çatal Çam, Örencük, Osman Fırat Çeşmesi, Yağlı Göze, Koşoluk, Ekincik, Elmalı Dere, Koyun Deresi, Erikliyurt ilçe yaylaları ve köy yaylaları çevresi ilçenin önemli mesire yerleri olarak dikkat çeker.

Bu mesire yerleri içerisinde Tekke deresi dikkat çekicidir. İlçe merkezine 25 km. uzaklıkta, Sisorta yolu üzerinde olan bu derede doğal alabalık mevcut olup, ormanlarla kaplı soğuk içme suları ile piknik yerleri önemli bir cazibe merkezidir.

Aşağıkale (Kale-i Zir): Kalenin bazı duvar kalıntıları durmaktadır. Yalçınkaya üzerine inşa edilen kaleden ırmağa inen merdivenler bulunmakta ve kale bina temel izlerine rastlanmaktadır.

Yukarıkale(Kale-i Bala): Yukarıkale köyünün doğusunda, sarp yamaçlar üzerindeki kalenin harabelerine rastlanmaktadır. Kaleleri Uzun Hasan yaptırmıştır. Koyulhisar kalesinden Evliya Çelebi de bahsetmektedir. Kale içinde 100 ev, ambar, cephanelik, su sarnıçları, demir kuyusu vardır. Aşağıda bir şehir, camii ve dükkanlar bulunduğundan bahseder.

Hacı Murat Hanı: Tamamı kesme taşlardan yapılmış olup, Suşehri Niksar yolu üzerinde yaklaşık 20x100 m. ebatındadır. Duvarları ayakta kalmış, üst örtüsü 1939 depreminde yıkılmıştır.

Hamam Kalıntısı: Aşağıkale Mahallesinin batısında bulunan KALE-İ ZİR de bulunan hamam harabesinin kubbesi çökmüş ve toprak altında kalmıştır.

Anıt Çeşme: İlçe Merkezindedir. Türk ordusunun Koyulhisar halkına şükran borcu olarak “1333 ve 1334 senelerinde Ordulu Ahmet Rıfat Beyin Kaymakamlığı zamanında Koyulhisar kazası erkek ve kadınının nakliyatı askeriyede geçen kıymetli hizmetlerine ordunun şükran ve hatırayı takdiridir. 25 EYLÜL 1334 yıllarında anıt çeşme yapılmıştır. Ecdadımızın biz ve İlçe halkına bıraktığı en büyük miras olarak bu anıtı görüyoruz. Koyulhisar şehitler ve gaziler yurdudur.

HÖYÜKLER

Eğriçimen Höyüğü, ilçe merkezine bağlı Eğriçimen yaylasında bulunmaktadır. Elde edilen buluntulardan M.Ö. ki yıllarda iskân gördüğü anlaşılmaktadır. Yeniarslan höyükleri, aynı adla anılan köyde üç Höyük bulunmaktadır. Sugözü köyüne ait Başyayla ile Dağ Eksi mezrası arasında birde höyük mevcuttur.

Yıllara Göre Koyulhisar Nüfusu